सिन्धुली, भदौ ६ ।
गाँउमा भएको सबै सम्पत्ति त्यागेर एउटा लोपोन्मुख हायु परिवार नै गाँउबाट बिस्थापित भएपछि वडा अध्यक्ष रविनकुमार श्रेष्ठले उनीहरुलाई गाँउ फर्काउन पहल गर्नु भयो । अहिले उक्त परिवार पोखराबाट फर्किएर वडा अध्यक्ष श्रेष्ठको सुगुरेस्थित घरमा आएर बसोबास गरेका छन् । तर उक्त परिवार अब विप्परकटेरी घरमा गएर बसोबास नगर्ने उर्मिलाको अडान् छ ।
कहिल्यै गाँउ नफर्किने गरी आफ्नो भएको सबै सम्पत्ति त्यागेर पोखरा पुगेका उक्त हायु परिवारलाई गाँउमै कुनै एक ठाँउमा जग्गा किनेर घर बनाई बसोबासको व्यवस्था गर्ने सहमति भएपछि उनीहरु गाँउ फर्किएका वडा अध्यक्ष श्रेष्ठले बताउनुभयो । त्यसो त सुविधा खोज्दै गाँउ छाडेर हिड्ने हायु परिवार एउटा उदाहरण मात्र हो । सिन्धुली जिल्लामा पछिल्लो समयमा ग्रामीण क्षेत्रबाट सुविधा सम्पन्न ठाँउ खोज्दै बसाइँ जानेक्रम अझै रोकिन सकेको छैन ।
स्थानीयस्तरमा सडक, स्वास्थ्य, शिक्षा लगायत आधारभुत सुविधाको अभाव र रोजगारी खोज्दै ग्रामीण क्षेत्रबाट सहरी क्षेत्रमा बसाइँ सरी जानेक्रम बढ्दो रहेको छ । जिल्लालाई तीन ठूला राष्ट्रिय राजमार्गले छोएको भएपनि ग्रामीण क्षेत्रमा ठाँउ अनुसारको बस्ति विकास नहुदा बसाइँ सराई नरोकिएको स्थानीय बासिन्दा बताउछन् ।
दुई नगरपालिका र सात वटा गाँउपालिका गरी नौ वटा स्थानीय तह रहेको सिन्धुली जिल्लामा स्थानीय तहले दिएको व्यक्तिगत घट्ना दर्ता तथ्याङ्क अनुसार गत आर्थिक बर्ष ०८१/०८२ मा बसाई सरी आउने भन्दा जाने परिवार बढी देखिएका छन् । उक्त अवधिमा बसाइँ सरी ४०७ परिवार आएका छन् भने ६०८ परिवार बसाइँ सरी अन्यत्र गएका छन् । बसाइँ सरी जानेमा सबैभन्दा बढी कमलामाई नगरपालिका र दुधौली नगरपालिकामा बढी रहेका छन् ।
बसाई सरी जानेमा कमलामाई नगरपालिकामा १५९, दुधौली नगरपालिकामा १२१, सुनकोसी गाँउपालिकामा ५३, तीनपाटन गाँउपालिकामा १०२, घ्याङ्लेख गाँउपालिकामा २५, फिक्कल गाँउपालिकामा ४४, गोलन्जोर गाँउपालिकामा ३९, हरिहरपुरगढी गाँउपालिकामा १३ र मरिण गाँउपालिकामा ५२ परिवार रहेको सम्बन्धित पालिकाले जनाएका छन् । त्यस्तै अन्यत्रबाट बसाई सरेर आउनेमा कमलामाई नगरपालिकामा १९६, दुधौली नगरपालिकामा एक सय, सुनकोसी गाँउपालिकामा १६, तीनपाटन गाँउपालिकामा ३३, घ्याङ्लेख गाँउपालिकामा दुई, फिक्कल गाँउपालिकामा छ, गोलन्जोर गाँउपालिकामा चार, हरिहरपुरगढी गाँउपालिकामा पाँच र मरिण गाँउपालिकामा ४५ परिवार रहेका छन् ।
तीनपाटन गाँउपालिका अध्यक्ष कर्णबहादुर थापामगर पनि उक्त गाँउपालिकामा बसाइँ सराईका क्रममा आउने भन्दापनि जाने बढी रहेको बताउनुहुन्छ । ‘पहिले जिल्ला सदरमुकामबाट पाईने सेवा सुविधाहरु गाँउपालिकाबाटै पाईन थालेपछि बसाइँ सराई धैरै रोकिएको छ,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘कृषि पेशा र दुःख गरेर जीविको पार्जन गर्नेहरु चाहि गाँउमै बसेका छन् ।
मुलुक सङ्घियतामा गएपछि सिंहदरबारको अधिकार गाँउमा पुगेपनि विभिन्न सेवा र सुविधा खोज्दै बसाइँ हिड्ने क्रम नरोकिएको कमलामाई नगरपालिका–३ निवासी शिक्षक खिलराज सिग्देल बताउनुहुन्छ । ‘गाँउमा बसाइँ सराई र युवा पलायनको क्रम रोकिएको छैन,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘गाँउघर रुग्ने बुद्धबृद्धा मात्रै देखिन्छन् । यतिखेर गाँउ बृद्धाश्रम जस्तै देखिन्छ ।’
सिन्धुली जिल्ला हुदै बीपी राजमार्ग, मदनभण्डारी राजमार्ग र मध्यपहाडी लोकमार्ग निर्माण भएको छ । ती राजमार्गले छुने बजार क्षेत्र र स्थानीय तहको केन्द्रमा मानिसको चहल पहल बढी देखिएपनि ग्रामीण क्षेत्रका बस्ति सुनसान बन्दै गएका छन् । बसाई सरी अन्यत्र जानेमा पढेलेखेका र जानेबुझेकाहरु नै बढी देखिएको स्थानीय बासिन्दा बताउछन् ।
