कुसुमटार (सिन्धुली), साउन २७ । राष्ट्रिय गौरबको सुनकोसी मरिण डाईभर्सन बहुउद्देश्यीय आयोजना अन्तर्गत मरिण खोलामा दुई किलो मिटर लम्बाईको तटबन्ध निर्माण सम्पन्न भएको छ ।
सुनकोसी नदीको पानी सुरुङ मार्फत मरिण खोलामा मिसाउदा मरिण क्षेत्रको उर्बर जमिन डुबान र कटानमा पर्ने भएकाले आयोजनाले त्यस्तो क्षेत्र पहिचान गरी दुबै किनारमा तटबन्ध निर्माणको काम गत बर्षदेखि सुरु गरेको छ । तटबन्ध निर्माणको पहिलो प्याकेज अन्तर्गत कमलामाई नगरपालिका–१ डाँडीमा दुई किलो मिटर तटबन्ध निर्माणको काम सकिएको उक्त आयोजनाले जनाएको छ ।
उक्त आयोजनाले मरिण खोला नदी नियन्त्रण तथा मरिण खोला किनार स्थित किसानका कुलोहरुको समेत पुनःस्थापना गर्ने गरि गुरु योजनामा समेटेको छ । सोही गुरु योजना अनुरुप प्याकेज–१ अन्तर्गत दुई किलो मिटर तटबन्ध गरि किसानको जग्गा संरक्षण गरिएको हो ।
आयोजनाका अनुसार पहिलो प्याकेज–१ अन्तर्गत दुई किलो मिटर तटबन्ध गर्न जयमा स्वर्गद्वारी–शिद्धकाली–कालिका भगवति जेभि निर्माण कम्पनिसँ गत बर्ष भदौमा सम्झौता भएको थियो । उक्त कम्पनिले एक बर्षमा काम सक्ने गरी मूल्य अभिबृद्धि कर सहित सात करोड १३ लाख ४७ हजार ३९१ रुपियामा ठेक्का सम्झौता गरेको हो ।
सुनकोसीको पानी मरिणखोलामा खस्ने कुसुमटारदेखि बागमती नदीसम्म मरिण खोलाको बहाब क्षेत्र करिब ४४ किलो मिटर लम्बाई रहेको छ । उक्त बहाब क्षेत्रमा आवश्यक ठाँउ पहिचान गरी दुबै किनारमा छ प्याकेजमा ४६ किलोमिटर लम्बाईको तटबन्ध निर्माण गरिने आयोजना प्रमुख बद्रि कार्कीले जानकारी दिनुभयो ।
मरिण खोलाको दुबै किनारमा तटबन्धनका लागि बिस्तृत अध्ययन र डिपिआर तयार भई चार अर्ब लागत अनुमान स्वीकृत भएको पनि उहाँले बताउनुभयो । आयोजना प्रमुख कार्कीले भन्नुभयो, ‘दोस्रो प्याकेज साँढे १० किलो मिटर तटबन्ध गर्न आयोजनाले मागेको एक अर्ब मध्ये अर्थमन्त्रालयबाट ६५ करोड स्रोत सुनिश्चित भई सकेको छ । दोस्रो प्याकेजका लागि गत बैशाख १० गते नै ठेक्का आह्वान भई सकेको छ ।’
दोस्रो प्याकेजका लागि आठ वटा निर्माण कम्पनीले ठेक्का हालेको र अहिले उनीहरुको बोलपत्र मूल्याङ्कनको काम भई रहेको छ । बाँकी प्याकेज स्रोत सुनिश्चित गर्दै क्रमसः टलबन्ध निर्माणको काम अघि बढ्दै जाने आयोजनाले जनाएको छ । मरिण खोलामा तटबन्ध निर्माणको काम पूर्ण रुपमा नेपाल सरकारको स्रोतबाट हुने पनि आयोजना प्रमुख कार्कीले स्पष्ट पार्नुभयो ।
सुनकोसी नदीको पानी मरिण खोलामा मिसाउदा डुबान र कटान हुने क्षेत्र पहिचान गरि त्यहा तटबन्ध गरेर जग्गाको सुरक्षा गरिने योजना छ’ उहाँले भन्नुभयो, ‘सुनकोसीको पानी खस्ने कुसुमटार (मरिण खोला)देखि बागमती नदीसम्म सबै ठाँउमा तटबन्ध हुदैन । सुनकोसीको पानी मरिण खोलामा मिसाउने १३ दशमलब तीन किलो मिटर लम्बाईको सुरुङ् भने निर्माण भई सकेको छ ।’
आयोजनाका अनुसार सुनकोसी तथा तामाकोसीको दोभान भन्दा नौ सय मिटर तल सुनकोसी नदीमा करिब ३० मिटर आग्लो र एक सय ५८ मिटर लामो बाध निर्माण गरी पानी बग्ने ५ दशमलब ५ डायमिटरको १३ दशमलबको उक्त सुरुङ मार्फत प्रतिसेकेण्ड ६७ क्युसेक पानी कुसुमटार स्थित मरिणखोलामा खसालीने योजना छ ।
उक्त आयोजना अन्तर्गत कुसुमटारमा ३१ दशमलब सात मेघावाट विद्युत उत्पादन गर्ने र सुनकोसी नदीको पानीलाई बागमती सिंचाई आयोजनामा पु¥याई तराईका बारा, रौतहट, सर्लाही, महोत्तरी र धनुषा जिल्लामा गरी एक लाख २२ हजार हेक्टर जमिनमा बर्षभरी नै सिँचाई सुविधा पु¥याउने मुख्य उद्देश्य रहेको आयोजनाले जनाएको छ ।
सामाजिक दायित्व तथा बाताबरणीय सुधारका कार्यक्रम अन्तर्गत व्यारेजको डुबान क्षेत्र र मरिण खोला (कुसुमटार)मा निर्माण हुने पावरहाउस क्षेत्रमा नदी नियन्त्रण, सडक, सिंचाई कुलो, लिफ्ट सिंचाई, खानेपानी लगायतका कार्यक्रमहरु आवश्यकता अनुसार सञ्चालन गर्ने योजना रहेको पनि बताएको छ ।
